جشن های ماه اسپند

اسفند ماه

یکم اسفند/ اورمزد روز
جشن �اسفندی� و هدیه به زنان در نیاسرِکاشان، اقلید و محلات؛ و پختن آش �اسفندی�. آغاز سال نو در تقویم محلی نطنز، ساوه و کاشان. در فراهان معروف به �آفتو به حوت� (آفتاب در برج ماهی).

همچنین جشن �آبسالان/ بهارجشن/ جشن روباه� به مناسبت روان شدن جویبارها و طلیعه بهار. خجستگی دیدار روباه. (واژه �آبسالان� با �آبشار� و فشار آب‌ها در پیوند است. در متون کهن، هنگامِ این جشن به گونه‌های مختلفی آمده است که مانند بسیاری از دیگر دگرگونی‌ها ناشی از محاسبه زمان با تقویم‌های گوناگون و کبیسه‌گیری‌های متنوع بوده است.

همچنین روز جشنی به نام �کوسه‌سواری/ کوسه برنشین�. مراسم نـمایشی خـنده‌آور که توسط مـردی کـوسـه‌رو که بر دراز‌گوشی سوار بوده بـرگـزار می‌شده است. کـوسـه خـود را باد می‌زده و مردم به او آب می‌پاشیده‌اند.

پنجم اسفند/ سپندارمذ روز
در بیست و پنجمین روز پس از جشن سده. جشن �اسفندگان�، جشنی در ستایش و گرامیداشت �اسفند/ سپَـندارمَذ� (در اوستایی �سْـپِـنْـتَـه‌آرمَئیتی�، در پهلوی �سْـپَندارمَـد�) به معنای فروتنی پاک و مقدس و بعدها یکی از اَمْشاسْپَندان. نگهبان و ایزدبانوی زمینِ سرسبز. جشن �سپندارمذگان/ اسفندگان�، روز گرامیداشت زنان در ایران باستان بوده و این روز بنام �مرد‌گیران� (هدیه گرفتن از مردان) در ادبیات فارسی بکار رفته است. بجز این بنام روز جشن �برزگران/ برزیگران� (به مناسبت سبزکنندگان زمین و سبز شدن زمین) نیز خوانده شده است.

دهم اسفند/ آبان روز
جشن �وخشنکام� در گرامیداشت رود �آمودریا/ جیحون�، بزرگترین رود سرزمین‌های ایرانی. این نام از بزرگترین شاخه آمودریا بنام رود �وخش� برگرفته شده است. بیرونی �وخشنکام� را �فرشته جیحون� می‌داند و می‌بایست با �اَناهیتَـه/ آناهید� اینهمانی داشته باشد.

نوزدهم اسفند/ فروردین روز
جشن �نوروز رودها�، گرامیداشت، لایروبی و پاکسازی رودها، کاریزها و چشمه‌ها همراه با پاشیدن عطر و گلاب بر آنها.

بیستم اسفند/ بهرام روز
جشن �گلدان� یا �اینجه�، روز آماده‌سازی و کاشت گل‌ها و گیاهان در گلدان‌ها و نیز جشن درختکاری.

بیست و ششم اسفند/ اشتاد روز
جشن �فروردگان�، جشنی در یاد‌کرد و بزرگداشت روان و فُـروهر (فَـروَهَـر) درگذشتگانِ در این روز و تا پایان سال. این نام به گونه‌های �فرورگان/ فرودگان� نیز آمده است.

بیست و نهم یا سی‌ام اسفند/ مانتره سپند روز یا انارام روز (آخرین روز سال)
جشن پایان فصل زمستان و زمان گاهَنباری بنام �هَـمَـسْـپَـت مَـدَم� در اوستایی �هَـمَـسْـپَـث مَـئیدَیـه� به معنای �برابری شب و روز / برابری سرما و گرما�. همچنین هنگام جشن �اوشیدر� در سیستان به آرزوی فرا آمدن سوشیانت. در این روز مردمان دختری را بر شتری آذین شده می‌نشانند و همراه با شادی و سرود او را برای آب‌تنی به آب‌های دریاچه هامون می‌برند. (← سیزده بدر). گرامیداشت درگذشتگان در سُـغد و امروزه نیز در بسیاری نواحی گوناگون. جشن �علفه� در خمین، همراه با بردن علف‌های صحرایی به خانه و روشن‌کردن چراغی در همه اتاق‌ها. زادروز زرتشت به روایت متن پهلوی گزیده‌های زاداسپرم (بخش سی‌ام و سی و یکم).

شامگاه آخرین روز سال در بسیاری از نواحی ایران بر بام‌ها آتش می‌افروزند.